Ёзги иссиқда қандай қилиб иссиқлик уриши ва сувсизланишнинг олдини олиш мумкин?

Инсон танасининг ички ҳарорати ҳар доим барқарор бўлади, шунинг учун атроф-муҳит ҳарорати ошиб кетганида организм салқинликни талаб қилади. Биринчи навбатда бу қон томирларининг кенгайиши ва тери юзасига қон оқиб келишининг ошиши ҳисобига амалга ошади.  Тернинг буғланиши ҳам терини совитади, лекин ҳаддан ортиқ тер ажралиб чиқиши дегидратацияга олиб келиши мумкин.

Агар сиз очиқ ҳавода ишласангиз ёки спорт билан шуғуллансангиз сувсизланиш хавфи кўпроқ бўлади. Агар ўз вақтида суюқлик захирасини тўлдирмасангиз, дегидратация ва атроф-муҳитнинг юқори ҳарорати ҳатто инсон ҳаётига хавф солиши мумкин бўладиган иссиқлик уришига олиб келиши мумкин.

1-расм. Иссиқ ва иссиқлик уришининг белгилари ва симптомлари

Иссиқдан зарарланишда нима қилиш керак?

Агар иссиқ жойда қолишда давом этсангиз иссиқдан зарарланиш ҳаёт ва саломатлик учун хавфли бўлган иссиқ уришига ўтиб кетиши мумкин, шунинг учун қуйидаги тарзда ҳаракат қилиш зарур:

• салқин, соя жойга ўтинг;
• танангизни совуқ сув билан артинг ва елпиғич билан елпининг;
• қўлтиқ ости ва чов соҳаларига музли компресс қўйинг;
• салқин жойга ётинг ва оёқларингизни бир оз кўтаринг;
• сувсизланишни олдини олиш учун сув ичинг.

Қачон врачга мурожаат қилиш керак?

Агар сиз иссиқлик уришининг ҳеч бўлмаганда битта белгисини (тананинг 40 °С дан юқори ҳарорати, терсиз қизил иссиқ қуруқ тери, томирнинг тез кучли уриши, бошнинг тўхтаб-тўхтаб оғриши, қусиш, онгнинг чалкашиши) сезсангиз, дарҳол врачга мурожаат қилиш зарур.

Қанча суюқлик ичиш керак?

Суюқлик ва тузлар-электролитларнинг меъёридаги мувозанати бузилганида уни тиклашдан кўра бу мувозанатни сақлаб туриш осонроқ. Шунинг учун чанқоқ ҳис қилишни кутиб ўтирмай, сув ичиб туриш керак. АҚШ Тиббиёт институтининг маълумотларига кўра аёллар бир кунда камида 9 стакан, эркаклар эса 13 стакан сув ичиб туришлари зарур.

Рис. 2. Сколько необходимо пить?

Нима ичиш зарур?

Жисмоний юкланишларда иссиқда соатига 1-2,5 литр тер йўқотилади, бир литр тер таркибидаги натрий эса 100-700 мг ни ташкил этади. Натрийнинг сезиларли танқислиги аҳволни анча ёмонлаштиради ва ҳатто талваса ва онгнинг бузилишига олиб келади. Оддий сув тер ва сийдик билан йўқотилган электролитларнинг ўрнини боса олмайди, шунинг учун таркибида натрий, калий ва магний бўлган мувозанатлаштирилган ичимликларни ичиш мақсадга мувофиқ.

Тиббий мақсадлар учун ReO суви

Тиббий мақсадлар учун ReO суви сувсизланишнинг олдини олиш ва бартараф этишда ичиш учун тайёр эритма ҳисобланади. ReO суви – бу кам минераллашган сув бўлиб, таркибида барча зарур электролитлар (натрий, калий, магний, кальций) ва сорбитол – ҳужайралар осон ўзлаштирадиган энергиянинг қўшимча манбаи мавжуд. Ёқимли таъми туфайли ReO сувини ҳатто кўнгил айниб турганида ҳам ичиш мумкин.

Иссиқдан зарарланишда нима учун ReO сувини танлаш зарур?

• ReO мувозанатлаштирилган сув-электролит таркибига эга;
• ReO сув-туз мувозанатини тиклаш ва сақлаб туришга ёрдам беради;
• ReO таркибида консервантлар, углеводлар ва бўёвчи моддалар йўқ;
• ReO ёқимли таъмга эга, уни ҳатто кўнгил айниб турганда ҳам ичиш осон.

Иссиқда сувсизланишнинг олдини қандай олиш мумкин?

• Сувсизланиш ва чанқоқ ҳиссини кутманг. Олдиндан ҳаракат қилинг: ҳар қандай иш ёки бошқа бир жисмоний фаоллик олдидан, шунингдек очиқ жойда бўлишдан олдин сув ичинг.
• Энг иссиқ соатларда қуёшда бўлишдан сақланинг. Агар бу жуда зарур бўлса, енгил ёпиқ кийим кийинг, қуёшдан ҳимоя кўзойнакларини тақинг, бош кийим кийинг ва қуёшдан ҳимоялаш воситаларидан фойдаланинг.
• Сув ичиш учун доимий танаффусларни режалаштиринг ва ҳар доим ёнингизда бир бутилка сув олиб юринг.
• Нафақат сув захирасини, балки тузлар захирасини ҳам тўлдирадиган мувозанатлаштирилган ичимликларни афзал кўринг.
• Тамадди қилиб олиш учун сувга бой янги мевалар ва сабзавотларни (резавор мевалар, тарвуз, шафтоли, нектаринлар, грейпфрутлар, бодринглар, помидорлар ва ширин қалампир) танланг.
• Сийдикнинг рангига эътибор беринг. Сийдик ранги тўқ бўлганида ичиладиган суюқлик ҳажмини оширинг.

3-расм. Қандай қилиб иссиқлик уришининг олдини олиш мумкин?

Манбалар

1. United States National Library of Medicine. Dehydration. Updated May 2019.
2. Centers for Disease Control and Prevention. Heat stress: hydration. 2017.
3. https://www.verywellfit.com/drink-more-water-during-hot-weather-2506918
4. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/dehydration-and-heat-stroke
5. https://www.khaleejtimes.com/nation/dubai/how-to-avoid-falling-sick-during-uaes-summer-months
6. https://www.active.com/nutrition/articles/11-hydration-strategies-for-hot-weather?page=2
7. https://www.frederickhealth.org/news/2019/june/10-tips-for-staying-hydrated-during-the-summer-h
8. https://www.doctordoctor.com.au/enjoy-summer-tips-prevent-dehydration